تولوئن
تولوئن Toluene
تولوئن یکی از ترکیبات شیمیایی آروماتیک است که از نظر مرفولوژیک به صورت جامد و سفید رنگ با بلور سوزنی است. تولوئن در آب نامحلول بوده و بوی آن شبیه بوی تینر رنگ معمولی است.
تولوئن یا متیل بنزن نوعی هیدروکربن آروماتیک است که به طور طبیعی در روغن کاج وجود دارد. این ماده دارای رنگ سفید یا شفاف بوده و نامحلول در آب است. تولوئن از کربن و هیدروژن تشکیل شده و فرمول شیمیایی آن به صورت C7H8 است. با توجه به این که خاصیت آزادسازی الکترون در گروه متیل بیشتر از هیدروژن است تولوئن به نسبت بنزن واکنش پذیری بیشتری در مقابل الکتروفیل ها دارد. در ادامه به طور کامل با این ترکیب آروماتیک و ویژگی های آن آشنا خواهیم شد و به بررسی ویژگی های کلی این ماده اشاره خواهیم کرد.
همان گونه که گفته شد تولوئن به صورت طبیعی در روغن کاج وجود دارد بنابراین طبیعتا این ماده از زمان پبدایش دانه کاج وجود داشته است با وجود این که بشر از آن بی خبر بوده است. برای نخستین بار شیمیدان لهستانی به نام فیلیپ نریوژ والتر در سال ۱۸۳۷ از طریق تقطیر روغن کاج این ماده با استخراج کرد. همچنین در سال ۱۸۵۰ پس از گذشت ۱۳ سال شیمیدان فرانسوی دیگری از طریق تقطیر چوب هیدروکربنی همین ماده را استخراج کرد و آن را تولوئن نامید. بنابراین می توان گفت که تاریخچه کشف تولوئن به سال ۱۸۳۷ و تاریخچه نام گذاری آن به سال ۱۸۵۰ باز می گردد.
آنچه در ادامه خواهید خواند...
خواص و ویژگی های تولوئن Toluene
از جمله ویژگی های کلی تولوئن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شفاف و بی رنگ
- بوی آن شبیه به تینر رنگ معمولی یا بوی شیرینی
- نامحلول در آب
- تبدیل به بخار در دمای هوای اتاق
- فرمول شیمیایی C7H8
- دارای خاصیت ضد کپک
- مایع بی رنگ و آتش زا
- به فراوانی در قطران ذغال سنگ موجود است
- استفاده به عنوان حلال در صنایع رنگ و رزین، ساخت فوم، جوهر چاپ، لاک، ضد عفونی کننده، پلاستیک و…
خواص فیزیکی تولوئن
تولوئن ترکیبی آروماتیک غیر قطبی بوده که دارای وزن مولکولی ۹۲.۱۴ گرم بر مول است. از نام های دیگر این ماده می توان به فنیل متان، تولولل و متیل بنزن اشاره کرد. از جمله برخی از خواص فیزیکی این ماده می توان موارد زیر را نام برد:
• فرمول شیمیایی: C7H8 یا C6H5CH3
• نقطه ذوب: 95_ درجه سانتی گراد
• نقطه جوش: ۱۱۰.۶ درجه سانتی گراد
• میزان حلالیت در آب: ۵۲٪ g/l
• چگالی: ۸۷٪ g/ml
ساختار شیمیایی تولوئن
تولید نوعی ترکیب آروماتیک است که از یک حلقه بنزن تشکیل شده است. در واقع ساختار اصلی تولوئن از یک گروه متیل CH2 متصل به یک فنیل تشکیل شده است.
کاربردهای تولوئن
تولوئن ماده ای است که امروزه در صنایع مختلفی کاربرد دارد اما یکی از مهم ترین کاربردهای آن به عنوان حلال در بسیاری از محصولات مصرفی است. از جمله کاربردهای کلی تولوئن در صنایع مختلف می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ساخت بنزن
یکی از اساسی ترین و مهم ترین کاربردهای تولوئن استخراج بنزن است که بنزن استخراج شده از آن در ساخت بسیاری از محصولات شیمیایی به کار می رود.
ساخت ترکیب تولوئن دییزوسایانید
از دیگر کاربردهای تولوئن می توان به تولید تولوئن دییزوسایانید اشاره کرد. به این صورت که این ماده را به ترکیب بنزن و زایلن اضافه می کنند و این ترکیب ساخته می شود. امروزه از این ترکیب ساخته شده در ساخت انواع مختلفی از محصولات شیمیایی از جمله فوم پلی اورتان اشاره کرد.
کاربرد در آزمایشگاه های صنعتی
امروزه در بیشتر آزمایشگاه های صنعتی از تولوئن به عنوان حلال در ساخت مواد نانو از جمله فولرن ها استفاده می شود. همچنین از تولوئن یا متیل بنزن به عنوان شاخص فولرن نیز استفاده می شود.
کاربرد در صنعت پزشکی
متیل بنزن یا تولوئن امروزه کاربرد وسیعی در صنعت پزشکی داشته و به عنوان ماده ضد عفونی کننده در استخراج گلبول های قرمز و شکستن گلبول های قرمز مورد استفاده قرار می گیرد.
دیگر کاربردها
از جمله دیگر کاربردهای تولوئن می توان به استفاده از آن در صنعت پلاستیک سازی، صنعت رنگرزی و ساخت انواع رنگ، جداسازی کوکائین از برگ کوکا جهت ساخت نوشابه های کوکا کولا و انواع آبمیوه ها، تقویت کننده اکتان در سوخت خودروهای بنزینی، ساخت تی ان تی، ساخت درزگیرهای سیلیکونی، ساخت چرم، ساخت فنل و کاپرولاکتام، ساخت محصولات آرایشی و ناخن، سنتز مواد آلی شیمیایی، ساخت نوع خاصی از چسب، به عنوان تمیز کننده فلزات، به عنوان فیلر برای کیت های ظریف پلی استایرن (PS)، ساخت و تولید برخی از مواد دارویی و… اشاره کرد.
نکات ایمنی در هنگام استفاده از تولوئن
تولوئن با وجود ویژگی های کاربردی بسیار و مزیت های فراوانی که دارد می تواند برای سلامت انسان خطرناک باشد. استنشاق مستقیم تولوئن می تواند برای فرد تاثیرات منفی چون سردرد، تهوع، کم اشتهایی، کوررنگی و… بر جای بگذارد. اگر فرد به مدت طولانی در معرض استنشاق تولوئن قرار گیرد ممکن است علائم ذکر شده بسیار شدیدتر شده یا حتی در برخی از موارد نیز امکان مرگ وجود دارد. لازم به ذکر است که میزان خطر تولوئن به نسبت بنزن کمتر است بنابراین استفاده از آن به نسبت ترکیبات آروماتیک دیگر کم خطرتر است. با این وجود سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا خطرات تولوئن در مورد سرطان زایی را تایید نکرده است اما نمی توان گفت که این ماده هیچ خطری برای سلامتی انسان ندارد بنابراین توصیه می شود که جهت حفظ ایمنی بیشتر در صورتی که با تولوئن سر و کار دارید بهتر است بهداشت را در هنگام کار با این ماده شیمیایی رعایت کنید چرا که در صورت عدم رعایت بهداشت و نکات اصولی ممکن است این ماده تاثیرات جبران ناپذیری را روی سلامت شما بگذارد.
هنگام کار با تولوئن موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- هنگام کار با تولوئن حتما از دستکش، روپوش و ماسک های مقاوم در برابر بخارات شیمیایی استفاده کنید.
- در صورت برخورد و تماس تولوئن با دست، صورت و چشم ها هر چه سریع تر اقدام به شستن آن کرده و محلی که با تولوئن تماس پیدا کرده را به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه شستشو دهید.
- در صورتی که این ماده وارد معده شخص شود باید هر چه سریع تر فرد وادار به استفراغ شده و پس از آن مرتبا آب بنوشد. لازم به ذکر است در صورتی که فرد بیهوش است به او آب نخورانید و هر چه سریع تر او را به بیمارستان منتقل کنید.
معرفی برندهای معروف تولید کننده تولوئن
همان گونه که گفته شد تولوئن نوعی هیدروکربن آروماتیک است که امروزه در صنایع مختلف کاربرد دارد. امروزه شرکت ها و برندهای مختلفی تولوئن را تولید می کنند و جهت ساخت مواد شیمیایی مختلفی به کار می روند. نوع برند تاثیر زیادی در میزان کیفیت تولوئن و در نتیجه محصولات شیمیایی تولیدی دارد بنابراین هنگام خرید به نوع برند تولیدی تولوئن توجه داشته باشید. تولوئن در کشور ایران در گریدهای ۹۹.۹٪، ۹0٪ و ۸۵٪ تولید می شود:
• تولوئن اصفهان: این برند از تولوئن توسط پتروشیمی اصفهان تولید شده و دارای گرید ۹۹.۹٪ است.
• تولوئن تبریز: این برند در گریدهای ۸۵ و ۹۰ درصد و در صنایع پتروشیمی تبریز تولید می شود.
• تولوئن بندر امام: این برند تولید کننده گرید ۹۹.۹٪ در پتروشیمی بندر امام است.
تولوئن چگونه ذخیره و نگهداری می شود؟
تولوئن ماده ای به شدت آتش زا است بنابراین نگهداری و ذخیره این ماده در هر شرایطی ممکن نیست. اگر بخارات تولیدی این ماده با هوا ترکیب شود انفجار رخ می دهد بنابراین سعی کنید در محیطی این ماده زا نگهداری کنید که دارای دستگاه تهویه باشد. همچنین از روشن کردن وسایل آتش زا مانند کبریت و فندک در محل نگهداری تولوئن به شدت خودداری کنید. همچنین لازم به ذکر است در صورتی که دمای این ماده به ۴۸۰ درجه سانتی گراد برسد به صورت خود به خود آتش خواهد گرفت بنابراین دمای محیط نگهداری تولوئن را نیز در نظر بگیرید.
واکنش پذیری تولوئن چگونه است؟
واکنش پذیری گروه متیل در ساختار تولوئن بالا بوده و بیشتر از گروه هیدوروژنی است. تولوئن ممکن است با واکنش کلرزنی به کلرو بنزن تبدیل شود یا این که پس از واکنش با پتاسیم پرمنگنات تبدیل به بنزوئیک اسید شود. به طور کلی می توان گفت که واکنش پذیری تولوئن بخاطر وجود گروه متیل در ساختار آن است.
محصولات تولیدی تولوئن
همان گونه که توضیح داده شد تولوئن در ساخت بسیاری از محصولات شیمیایی کاربرد دارد به عنوان مثال این ماده به عنوان یکی از محصولات جانبی در تولید بنزین است که به وسیله نوعی کاتالیزور رخ می دهد. همچنین این ماده محصول جانبی تولید کک از ذغال سنگ است. تولوئن به عنوان محصول جانبی و اصلی جهت تولید بسیاری از محصولات دیگر به کار می رود اما کاربرد اصلی آن به عنوان حلال در ساخت بسیاری از محصولات صنعتی است.
روش های تولید تولوئن
امروزه از روش های مختلفی جهت تولید تولوئن استفاده می شود که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- تولید با استفاده کاتالیست CCR
این روش یکی از کاربردی ترین روش های تولید تولوئن است که علاوه بر این ماده در تولید زاین و بنزن نیز از آن استفاده می شود. در این روش که احیای پیوسته کاتالیست (CCR) نیز نامیده می شود از سه یا چهار راکتور استفاده می شود که جهت دستیابی به بازدهی و راندمان بالا تر بین هر یک از این راکتور ها از راکتور و جریان برگشتی استفاده شده است. محصول نهایی این راکتور ها شامل بنزین و ترکیبات آروماتیک است که باید جدا سازی شود. پس از جداسازی بنزین ترکیبات آروماتیک جهت استخراج تولوئن به برج تقطیر منتقل می شود.
۲- تقطیر جز به جز
نفت خام یکی از مواد طبیعی که تولوئن در آن یافت می شود. جهت تفکیک اجزای نفت خام از برج تقطیر استفاده می شود و از طریق تقطیر جز به جز تولوئن موجود در نفت جداسازی می شود.
۳- تولید در آزمایشگاه
تولوئن دارای فرمول شیمیایی C6H5CH3 است. امروزه درصد قابل توجهی از تولوئن مورد استفاده در صنایع پتروشیمی به صورت مصنوعی و در آزمایشگاه ساخته می شود. این ماده در آزمایشگاه با ترکیب CH3L با بنزن و آلومینیوم کلراید AlCL3 ساخته می شود. جهت تولید تولوئن در آزمایشگاه ابتدا مقدار ۲ میلی لیتر بنزن با چند قطره از یدید متیل و ۴٪گرم AlCL3 را در یک لوله آزمایش ریخته و حرارت داده می شود. توجه به این نکته ضروری است که لوله آزمایش باید دارای مقاومت خوبی باشد و در صورت تغییر دما دچار شکستگی نشود. حرارت دادن لوله تا جایی ادامه پیدا می کند که کاغذ تورنسل مرطوب شده و از رنگ آبی به قرمز در آید. هنگامی که رنگ کاغذ به قرمز تغییر کند نشان دهنده پایان واکنش است. جهت تولید تولوئن در صنعت از روش دیگری استفاده می شود. این ماده در صنعت از طریق واکنش هیدرو دی آلکیلاسیون سنتز می شود.
شرکت سالار شیمی
اگر شما نیز قصد خرید تولوئن را دارید و به دنبال یک شرکت معتبر هستید این مطلب را تا انتها دنبال کنید. شرکت سالار شیمی مجموعه ای مشتری محور در زمینه فروش و واردات انواع مواد اولیه شیمیایی و پلیمری بوده که امروزه درصد زیادی از مواد اولیه پلیمری کارخانجات صنعتی از این شرکت خریداری می شود. شرکت سالار شیمی به واسطه ایجاد یک سیستم توانا، پایا، قدرتمند، کارآمد و مسئولیت پذیر توانسته است مواد اولیه با کیفیت و قیمت مناسب را به مشتریان خود عرضه نموده و آن را در کوتاه ترین زمان ممکن به آن ها تحویل دهد. هدف اصلی شرکت سالار شیمی جلب رضایت مشتری بوده و با توفیق الهی، یاری همراهان و همدلان و انتقادات و پیشنهادات شما عزیزان تا امروز توانسته است در راستای تحقق این هدف موفق باشد. اگر قصد خرید مواد اولیه پلیمری را دارید ما به شما شرکت سالار شیمی را پیشنهاد می کنیم. شما می توانید محصول سفارش داده شده را در کم ترین زمان ممکن با حفظ و رعایت نکات ایمنی در آدرس مورد نطر خود تحویل بگیرید.
با سپاس از همراهی شما عزیزان
